Hitler’i anlatan birçok belgesel, film, animasyon, roman ve kitap vardır. Bu kitapta Nazi Almanya’sının yaklaşmakta olan iktidar sürecini ve sonrasında yaşananları tıraşlanmış biçimde okuyuculara sunuyor. Kitabımızın adı “Hitler Oyuncağımı Çaldı’” yazarımız Judith Kerr, kendisi Adolf Hitler iktidarında Almanya’da yaşayan Yahudi bir ailenin kızı. Otobiyografik özellik taşıyan bir kitap olmasıyla birlikte biraz daha anlamı basitleştirmiş ve küçük bir kız çocuğu gözünden anlatılan hikâye kitabıdır.
Eğer Adolf Hitler’in liderliği hakkında biraz derinlemesine bir bilgiye sahipseniz sürecin altında yatanları takip edip neler olduğunu değerlendirmek sizin için çok kolay olacaktır. Okumaya başladığımızda bir kız çocuğu olan Anna’nın arkadaşıyla birlikte okul çıkışı eve dönerken ettiği sohbetle karşılaşıyorsunuz. Anna varlıklı bir ailenin kızı babası yazar ve evlerinde bir yardımcıyla gayet güzel bir yaşam süren küçük bir çocuk, bir tane abisi var annesi ise piyano çalan dönemine göre hatta bizim dönemimize göre de lüks kaçacak bir hobiye sahip. Hitler henüz başa geçmemiş ama çoğu kişi artık başa geçeceğini tahmin ediyor. Anna’nın babası yazar olduğu için aynı zamanda Nazi karşıtı bir Yahudi yazar olduğu için Nazi partisinin oldukça gözüne batan bir şahıs.
Yazarımızın hayatından paylaştığı bir kesite yer vermek istiyorum. Babası o dönemde radyo yayıncılığı da yapıyor, o dönemde televizyon pek yaygın olmadığı için popüler olan bu radyo alışkanlığında herkes yazarımızın babasını dinlermiş bu Nazi patisinin hiç hoşuna gitmeyen bir durummuş ki radyo şirketi babasına iki silahlı koruma ve bir özel araç tahsis etmiş. Suikast girişimlerine karşın her seferinde farklı yollar kullanılırmış. Zaten Nazi Partisi başa geçtiği zaman ölüm emri çıkarılmış insanlar arasında ilk sıralarda yer almış yazarımızın babası.
Bir gün Anna, abisi Max ve abisinin arkadaşı Peter evlerinde vakit geçirirken sohbet sırasında Nazileri destekleyenlerle edilmiş bir kavgadan bahsediyorlar bu ülkenin aslında kendi iç çatışmalarının ortaokul sıralarına bile düştüğünü bize gösteriyor. Anna’nın annesi, Peter’ın eskimiş kıyafetlerinden dolayı birkaç parça kıyafet ve biraz yiyecek veriyor. Peter bir Yahudi değil ve o dönem çoğu Alman gibi maddi sorun yaşayan halktan yalnızca biri. O dönemlerde halk fazlasıyla geçim sıkıntısı çekiyor ve enflasyon fazlasıyla yüksek ve toparlanmaları hayli zor. Nazi partisinin seçilmesine çok yakın bir süre kala babası çok hasta olmasına rağmen apar topar bir haber üzerine Prag’a gidiyor. O gidiş sonrası evde hazırlıklar başlıyor çocuklar artık okula gönderilmiyor ve gerekli olan eşyaları hazırlayıp pasaportları iptal olmadan taşınmaya çalışıyorlar. Babası Prag’dan İsviçre’ye geçiyor kalacak yer ayarlayabilmek adına, bir süre sonra ailecek kaçmayı başarıyorlar birazda şansları yaver gidiyor. Yeni bir ülkede yeni kültürlerle yaşamanın zorluklarıyla karşılaşıyorlar. Anna yanına alamadığı oyuncağını merak ettiğinde ise ailesi ona artık oyuncağını Hitlerin aldığını ve onu geri almanın mümkün olmadığını söylüyor. Onu alıştıkları evden uzaklaşmak zorunda bırakan ve oyuncağını çalan Hitler için çocuksu bir nefret hissediyor ama onun henüz göremediği daha büyük nefretler yaşıyor insanlar. Hatta kitabın bir bölümünde yaşadıkları bölgeye tatil için gelen Hitler yanlısı Alman bir aile ile karşılaştıkları problemleri görüyorsunuz aslında sadece Hitler değil onu destekleyenlerde bu hastalıklı fikre kendini kaptırmış ve Yahudi düşmanlıkları hat safhada. Değil çocuklarının Anna ve Max’le arkadaşlık yapması aynı ortamda bulunmaları bile onları rahatsız ediyor.
Anna ve ailesi o süreçte bulundukları durumu iyileştirmek için Fransa’ya gitme kararı alıyorlar. Babası Fransa’da yazarlık yapmaya devam etse de eskiden olduğu durumdan çok daha kötü maddi ve manevi durum içinde kalıyorlar. Yeni bir dil yeni insanlar yeni ev uyum sağlamak oldukça zorlaşıyor. Eskiden varlıklı bir aile iken şimdi mülteci sıfatıyla anılan ve yardıma ihtiyaçları olan bir aileye dönüşüyorlar. Tabi o süreçte ülkede olan şeyler daha can sıkıcı ve rahatsız edici, kaçmayı başaramasalardı ya bir gaz odasında ölümü bekleyeceklerdi ya da bir toplama kampında açlık ve susuzluk içinde ölmeyi dileyeceklerdi.
Almanya’da kalan tanıdıklarından haber almalarına rağmen bir yerden sonra haberler kesilir ve arkadaşlarının öldüğünü ve nedenin ise Yahudi bir büyükanneye sahip olması olduğunu öğreniyoruz. Bu süreç git gide ülke dışına taşıyor ve Hitlerin artık tamamen savaş tutkusuyla etrafa saldırmaya başladığı zamanlardır ve ailemiz bunun da farkında olacak ki İngiltere İngiltere taşınmak için plan ve program yapmaya, iş aramaya başlıyorlar. Ülkeden ülkeye kaçmak zorunda olan bir ailenin çocuksu yaşına göre olanları en olgun şekilde karşılamaya çalışan Anna ile İngiltere yolunda vedalaşıyorsunuz.
Okumanızı önereceğim bir kitap fakat dediğim gibi Hitler dönemine ait bilginiz varsa eğer var olan durumları takip etmek altında yatanları izlemek ve yorumlamak sizin için daha ilgi çekici bir kitap olmasına yardım ediyor. Standart bir Hitler dönemi anlatıcısı değil toplama kampına girmemiş gaz odalarına atılmamış bir ailenin hikâyesi. Almanya’dan kaçmayı başaran sayılı insanların neler yaşadığını var olan durumun onlara neler yaşattığını farklı bir gözle okuyorsunuz.
Eğer Hitler dönemine standart dışı bakan yazarları seviyorsanız size önereceğim bir şey daha var. Hitler dönemini gerek çizgi filmlerle gerek animasyonlarla gerekse tarihten küçük anekdotlarla inceleyen ve tarihe biraz daha pencere dışından bakarak size Hitler dönemini anlatan çok samimi sohbetleri olan bir kanal. Adı “Ayrıksı Şeyler” ve bu kitabı okurken gözümden kaçan çoğu şeyi ya da kitabın değinmediği şeyleri görmemi sağlamışlardı. Kendileri tepenin ardını görmeye çalışan olaylara farklı gözlerle bakmayı başarabilen ayrıksı anlatıcılar. Google Podcast, Spotify ve Apple Podcast’te Ayrıksı Şeyler yazdığınızda karşınıza çıkacaktır. Bu kanalı da en az kitap kadar tavsiye ederim, şimdiden iyi okumalar ve iyi dinlemeler.
Doğanay Gökçen
İlk yorum yapan siz olun